Wil, na Het Verdriet

Na mijn avontuur met Claus wilde ik nog even in de Vlaamse sfeer van de oorlogsdagen blijven en ik was dan ook erg verrast toen ik van mijn lief de roman ‘Wil’ van Jeroen Olyslaegers cadeau kreeg. 

Wat een heerlijk boek is dat! Een boek dat, net als ‘Het Verdriet van België’ blijft boeien tot het eind door z’n pittige dialogen in dat prachtige Vlaams. Hij schrijft heerlijke bloemrijke zinnen als ‘[De sneeuw valt…] met pakken uit de lucht. Het is nacht. Ik hoor de geluiden stollen tot een dof niks.’. En ‘Vanachter een scheur in het gordijn van de tijd kijkt hij me aan.’. Verderop is ook het platte ‘Kus mijn gat’ niet van de lucht.

Hoofdpersonage Wilfried Wils is een oude man als hij zijn persoonlijke geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog opschrijft voor zijn achterkleinzoon. Zijn verhaal speelt zich af in de de joodse wijk in Antwerpen waar hij als politieagent samen met zijn toekomstige schoonvader en zijn zwager de joodse man Chaim Lizke helpt onderduiken. Tegelijkertijd pakt hij samen met zijn collega’s en de Duitse bezetter joodse mensen op. 

Opportunisme, hij doet wat hij moet doen, dat lijkt zijn enige drijfveer, er zijn geen morele overwegingen. Toch heeft hij een uitvlucht nodig. Nadat Nijdig Baardje, zijn leraar Frans, die aan de kant van de Duitsers staat, hem in contact heeft gebracht met de literatuur gaat Wil zelf dichten ook om te ontsnappen aan de meedogenloosheid van de wereld waarin hij leeft.  Van de ontknoping aan het eind vraag ik me af wat hij toevoegt aan het verhaal. 

Er zijn meer overeenkomsten tussen de twee romans. Net als ‘Het Verdriet’ bestaat ‘Wil’, et 332 pagina’s weliswaar minder omvangrijk, uit twee forse delen.

Ook de relaties van Wilfried Wils lijken op die van Louis Seynaeve, de held uit ‘Het Verdriet’. Had Louis niet al te veel op met zijn collaborerende ouders, Wilfried spreekt van ‘zij die zich mijn moeder noemt’ en ‘het maakt niet uit of ge ligt te stinken tussen uw zogenaamde ouders’. En doet zijn ontluikende homoseksuele relatie met collega en latere zwager Lode niet denken aan de vriendschap tussen Louis en Vlieghe, zijn vriend van het seminarie?

Net als Claus verwijst Olyslaegers naar ander literair werk zoals de poëzie van Rimbaud, Van Ostaijen en Verlaine, Elsschot en Homerus. Maar het grootste en onbenoemde voorbeeld van intertekstualiteit is ‘Het Verdriet’ zelf, waarvan de roman doordrongen is.

Verschillen zijn er ook. Wordt ‘Het Verdriet’ lineair verteld, Olyslaeger wisselt moeiteloos tussen het heden van overgrootvader Wil en de oorlogsjaren van de jonge Wilfried. 

Boeiend is hij tot het eind, deze roman over het dagelijks leven in de Tweede Wereldoorlog. Olyslaegers heeft net als Claus laten zien hoe ingewikkeld het is om een keihard en moreel verantwoord standpunt in te nemen als de bezetter voor je deur staat. 

Jeroen Olyslaegers, ‘Wil’. Amsterdam, 2016

Hugo Claus, ‘‘Het verdriet van België’. Antwerpen, 1983

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *