Bij de opening van het academisch jaar van Hovo Rotterdam op 15 september j.l. in de aula van de Erasmus Universiteit was ik onder de indruk van het college van prof. dr. Jan Rotmans, hoogleraar Transitiemanagement, die zich erover verbaasde dat je zijn vak in Rotterdam nog steeds niet kunt studeren, terwijl de samenleving staat te springen om kennis over transitie en de veranderingen die komen.
Vorig seizoen legde hij in Tegenlicht al uit dat we ons niet bevinden in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperken, waarin de samenleving kantelt, net als in de laatste kantelperiode in Europa, eind 19e eeuw.
‘De industriële revolutie, de modernisering van de samenleving en de machtswisseling van adel naar bourgeoisie zorgden voor een grote verandering ten opzichte van voorafgaande eeuwen,’ zei hij.
Ik knikte en keek om me heen. De zaal hing aan zijn lippen. Eindelijk iemand die in duidelijke, een tikkeltje Rotterdamse taal uitlegt wat ons te wachten staat.
‘In onze huidige kantelperiode verandert het weefsel van de samenleving. Door het internet krijgen we een 3.0 samenleving. De structuur van de economie verandert en we krijgen een doorbraak van disruptieve technologieën, innoverende digitale technologieën die bestaande economische structuren compleet lam kunnen leggen en dus voor vernieuwing zorgen,’ zei hij.
Terwijl onze regering zich bezig houdt met de begroting van 2015 en haar plannen voor de toekomst ontvouwt waarbij ze meer banen belooft, neemt intussen de robotisering hand over hand toe. Wat heeft de politiek de mensen die komend jaar hun baan verliezen te bieden?
De participatiesamenleving creëert massaontslagen in de thuiszorg en het kabinet wil werklozen in dezelfde baan laten werken met behoud van uitkering.
Plannen voor meer windmolens op de Noordzee ondervinden zoveel weerstand van economische zaken dat Eneco dreigt uit te wijken naar het buitenland.
‘Het is tijd voor een paradigma wisseling, waarin we van exploitatie naar coöperatie, van denken in structuren naar denken in mensen en van waarde ontlenen naar waarde creëren zullen gaan,’ zegt Jan Rotmans.
Dan krijgen we inderdaad een totaal andere samenleving. Het belangrijkste verschil zit hem in de manier waarop we in de wereld zullen staan.
‘Het huidige wantrouwen zal plaats maken voor een wereld waarin vertrouwen heerst,’ voorspelt hij. De zaal knikt instemmend. Daar zijn we hard aan toe.
‘Jonge creatieve mensen pakken deze trend al op, er ontstaan kleinschalige initiatieven gericht op duurzaamheid, delen en verbinden. Deze pioniers lopen voor de troepen uit, maar veel mensen zullen niet kunnen aanhaken bij dit nieuwe tijdperk,’ waarschuwt hij.
We zijn het volledig eens met zijn conclusie: ‘Van een participatiesamenleving zouden we mogen verwachten dat zij de mensen die tussen wal en schip dreigen te vallen een veilige plek biedt waarin ze in hun eigen tempo mogen leren om te blijven participeren’.
