De politiek van techniek

IMG_2728

Sinds ik kennis maakte met Langdon Winner (1944), politicoloog, in de colleges Vragen naar techniek van Awee Prins ben ik me bewust van de politieke uitwerking van onze technische verworvenheden. Winner stelt in zijn essay ‘Do artefacts have politics?’ (1986)* dat er een politieke kracht uit gaat van artefacten. Twee voorbeelden illustreren zijn stelling.

Het eerste artefact dat hij noemt zijn de viaducten die in de jaren vijftig van de vorige eeuw werden gebouwd over de grote snelwegen in het zuiden van de VS. Tot dan toe reden er over deze wegen bussen die in het weekend de arme zwarte bevolking uit de steden naar de badplaatsen brachten. Met de bouw van de viaducten kwam daar een einde aan. Wat was het geval? De viaducten waren zo laag over de wegen aangelegd dat er geen bus meer onderdoor kon. Auto’s hadden de armen niet, dus werd het voor hen onmogelijk om in de weekenden aan de stranden bij te komen van de zware werkweek.

Daarnaast noemt Winner de introductie van de tomatenplukmachine in de jaren ’40 in California, die door de hoge productie zeer winstgevend was, maar die duizenden tomatenplukkers en -telers hun baan ontnam en hun gezinnen de bron van inkomsten.

Ook moderne technologie heeft politieke eigenschappen, in de zin dat ze ’een reconstructie van sociale rollen en verhoudingen teweeg brengt en ons zo dwingt in specifieke machtsverhoudingen’, aldus Winner.

Het Persoonsgebonden Budget (PGB) is zo’n voorbeeld. Dit beoordelingsinstrument wordt gebruikt door mensen die ervan afhankelijk zijn. De ingewikkelde bureaucratie rondom het PGB zorgt er echter voor dat vele gebruikers worden uitgesloten.

De Digitalisering van Nederland die in snel tempo wordt ingevoerd sluit mensen uit die niet voldoende inkomen, opleiding of achtergrond bezitten om hierin mee te gaan. Werk zoeken, een uitkering aanvragen, woonruimte zoeken, je ziektekostenverzekering raadplegen, je financiën regelen, onze hele leefwereld is gedigitaliseerd en niet iedereen is in staat om zijn leven op dit moment volgens deze technologische regels te leiden.

Maar het kan ook anders. Een artefact dat mensen insluit in plaats van uitsluit is de (RET-) tram met de nieuwe instap. Deze lage drempel maakt het openbaar vervoer voor gebruikers van een rollator of een kinderwagen letterlijk laagdrempeliger en daardoor toegankelijk(er). Hoe uitsluiting van deze groepen doorgaans werkt, valt je dan direct op in de bussen van het streekvervoer waarbij je een stap van bijna een halve meter moet nemen om binnen te komen.

IMG_2730

De politiek van techniek. Ze liggen voor het oprapen, de voorbeelden.

 

*WINNER, L. ‘Do artifacts have politics?’ in The Whale and The Reactor: A Search for Limits in an Age of High Technology, University of Chicago Press, Chicago, 1986

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *