Met weemoed nam ik afscheid van het boek ‘Hoe God verdween uit Jorwerd’ (1996) van historicus Geert Mak. De auteur beschrijft met de geschiedenis van dit Friese dorp ook die van het platteland van Nederland en West-Europa in de tweede helft van de twintigste eeuw.
Door de schaalvergroting, de ruilverkaveling en de invoering van de melkquota vanaf 1950 verdwijnen veel boerenbedrijven. De bedrijven die blijven, breiden noodgedwongen uit. Het aantal koeien, varkens, kippen en melkgeiten neemt toe. Veel veehouders moeten schulden maken om het hoofd boven water te houden.
Mak keert na vele jaren terug naar Jorwerd en laat de boeren, de bakker, de melkboer, de kruidenier, de onderwijzer, de dominee en de oude bewoners van het dorp aan het woord. Het moderne leven heeft hen grote veranderingen gebracht. Ze moesten vele offers brengen. Het aantal nieuwkomers uit de Randstad nam toe. Zij zijn voor hun rust naar het noorden verhuisd, maar maken geen deel uit van de dorpsgemeenschap.
Het manier van werken op het platteland verandert. Werkte de boer voorheen samen met boerenknechten en seizoensarbeiders, nu werkt hij vooral alleen, samen met zijn dure, geavanceerde machines. Boer zijn is nu een eenzaam beroep geworden.
De verandering van het verschijnsel ‘tijd’ speelde hierin een belangrijke rol, aldus Mak. ‘Er was vroeger veel langdurig en eentonig werk, de boerenarbeid was seizoensgebonden, tijd en leven vielen grotendeels samen’.
In de boerensamenleving die nauwelijks veranderde, lag het overwicht geheel bij de oudere generatie, betoogt Mak. Het boerenbedrijf ging eeuwenlang over van vader op zoon. Na WO II was voor de boerenzonen en boerendochters de opvolging geen automatisme meer, maar een punt van zware discussie.
Fietsend door het boerenland zien we niet zo vaak meer koeien grazen. Het idyllische plaatje dat we kennen van de schoolplaten van Jetses kunnen maar weinigen zich nog uit eigen ervaring herinneren. Geert Mak brengt met ‘een Nederlands dorp in de twintigste eeuw’ deze voorbije periode weer tot leven.
De directe schrijfstijl, gelardeerd met dialogen in de Friese taal, de sprankelende vertelwijze van Geert Mak en de uitgebreide literatuurlijst maken dit boek tot een genot om te lezen.
Geert Mak, Hoe God verdween uit Jorwerd. Een Nederlands dorp in de twintigste eeuw.
Uitgeverij Contact, 1996.
In de podcast Het Laatste Woord gaat van Jos Palm in gesprek met letterkundige Marita Mathijsen.
https://www.nporadio1.nl/podcasts/het-laatste-woord/13086/afl-3-hoe-god-verdween-uit-jorwerd
